- autor: Wikimedia Commons, domena publiczna.
21 września 1946 roku - Plan Trzyletni
Z drugiej wojny światowej Polska wyszła zdewastowana demograficznie i gospodarczo. W dodatku z powodu przesunięcia granic na zachód stała przed podobnym problemem, jak w 1918: trzeba było scalić w jedno kilka regionów, które od długiego czasu nie stanowiły jednego organizmu politycznego. Z tych problemów nawet samozwańcza władza KRN zdawała sobie sprawę.
Dlatego 21 września 1946 roku Krajowa Rada Narodowa ogłosiła Trzyletni Plan Odbudowy Gospodarczej - miał on przejść do historii jako Plan Trzyletni. Sejm, sformowany po sfałszowanych wyborach w styczniu 1947, wraz z władzą przejął po KRN również ten plan. Zatwierdził go ostatecznie w lipcu 1947 (Dz.U. nr 53 poz. 285), zaś jego wdrażaniem zajął się Centralny Urząd Planowania (CUP).
Głównym założeniem i celem planu było "podniesienie stopy życiowej pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego" (art. 3). Oczywiście, zgodnie ze zwyczajem gospodarki centralnie planowanej, po tym ogólnym sformułowaniu nastąpiło 27 stron szczegółowych wytycznych, łącznie z planowaną produkcją zapałek.
Mimo klęski nieurodzaju w 1947 roku i zlikwidowania w kwietniu 1948 CUP (na jego miejsce powołano Państwową Komisję Planowania Gospodarczego), na ogół przyjmuje się, że założenia planu zostały w podanym czasie zrealizowane. Podaje się, że dochód narodowy w 1949 roku był o 24% wyższy niż w roku 1938 i o 53% wyższy niż w 1947.
Był to jedyny w historii Polski Ludowej plan gospodarczy nastawiony na poprawę stopy życiowej ludności, a nie na rozbudowę przemysłu ciężkiego. Sektor prywatny był w założeniach planu równoprawny z sektorem państwowym - choć już w trakcie realizacji, w wyniku oskarżania handlu prywatnego ("spekulantów") o powodowanie wzrostu cen żywności państwo toczyło tzw. bitwę o handel. Wprowadzono też (wzorowany na doświadczeniach Związku Radzieckiego) system norm i przodownictwa pracy, mający na celu poprawienie wydajności pracowników. Pierwszym "stachanowcem" został Wincenty Pstrowski.
Był to też jedyny plan zakończony sukcesem. Oczywiście, dokładne określenie, w jakim stopniu sam plan wpłynął na naturalne procesy odbudowy, jest niemal niemożliwe. Ogłoszenie zrealizowania planu (w październiku 1949) było wielkim sukcesem propagandowym komunistycznych władz. Dominującym hasłem w 1950 roku było już: "Naprzód do walki o Plan Sześcioletni!".
- autor: Źródło Muzeum Historii Polski, data: 2021-09-21
