- autor: Narodowe Archiwum Cyfrowe, CC-BY-NC.
12 maja 1926 roku - Zamach stanu Józefa Piłsudskiego
11 maja rozpoczął urzędowanie nowy gabinet Wincentego Witosa, powstały w wyniku porozumienia Narodowej Demokracji, Chrześcijańskiej Demokracji, Polskiego Stronnictwa Ludowego "Piast" oraz Narodowej Partii Robotniczej. Tego samego dnia skonfiskowano nakład numeru "Kuriera Porannego" z wywiadem z marszałkiem Piłsudskim, w którym ostro krytykował on gabinet Witosa. Piłsudski miał nadzieję, że prezydent Wojciechowski powierzy misję tworzenia rządu dotychczasowemu premierowi Aleksandrowi Skrzyńskiemu, który z kolei przekaże jemu kierowanie resortem wojskowym. Gabinet Witosa nie cieszył się poparciem społeczeństwa, a na ulicach Warszawy organizowano coraz liczniej demonstracje antyrządowe i manifestacje popierające Piłsudskiego.
Te wszystkie wydarzenia umocniły decyzję Marszałka w o powrocie do życia politycznego. 11 maja po południu wydał rozkaz rozpoczęcia działań. Wieczorem wyjechał z Sulejówka i 12 maja o godzinie 4 wraz z oddziałami zbrojnymi znajdował się już na Pradze. Piłsudskiemu podporządkował się generał Żeligowski wraz ze zgrupowaniem zebranym w Rembertowie. Rada Ministrów zarządziła zawieszenie praw obywatelskich na obszarze Warszawy, województw warszawskiego i wileńskiego oraz powiatów siedleckiego i łukowskiego. Rząd wydał również komunikat wzywający do posłuchu prawowitej władzy i wkrótce też obsadził zbrojnie wybrzeże Wisły. O godzinie 17 na moście Poniatowskiego prezydent Wojciechowski odbył rozmowę z Piłsudskim, lecz do ugody nie doszło. O godzinie 19 wojska rządowe rozpoczęły ostrzał, ale niebawem się wycofały. Oddziały Marszałka zajęły całą Warszawę z wyjątkiem Belwederu, w którym przebywała Rada Ministrów.
14 maja prezydent i rząd udali się do Wilanowa, gdzie postanowili podać się do dymisji, zaś prezydent Wojciechowski przekazał swe funkcje marszałkowi sejmu Maciejowi Ratajowi. Piłsudski uznał uprawnienia Rataja, lecz ten oświadczył, że nowy rząd powstanie po rozmowie z Marszałkiem, i tym sposobem usankcjonował stan wytworzony przez wypadki majowe. Walki w mieście ustały 15 maja 1926 r. Pochłonęły 379 ofiar śmiertelnych. Premierem nowego rządu został Kazimierz Bartel, który powierzył sprawy wojskowe Piłsudskiemu. 2 sierpnia Sejm znowelizował Konstytucję, co wzmocniło, rozpoczęte po przewrocie majowym, rządy autorytarne.
- autor: Źródło Muzeum Historii Polski, data: 2022-05-12
